O εξαιρετικός ηθοποιός Γιάννης Στάνκογλου μιλάει στο Umano για το ρόλο του Γιούγκερμαν που θα υποδυθεί από τις 28 Νοεμβρίου στο θέατρο Πορεία, για την ταινία Ο Θανατοποινίτης που γυρίστηκε στις φυλακές Κορυδαλλού, για την υποκριτική και τα κακώς κείμενα της καθημερινότητας.

Ο Γιάννης Στάνκογλου είναι ένας ηθοποιός που μας έχει δώσει πραγματικά εξαιρετικές ερμηνείες. Από τον ρόλο του Αγαμέμνονα το καλοκαίρι στην Επίδαυρο – μία παράσταση που λατρεύτηκε από το κοινό – τον συναντάμε αυτό το χειμώνα στο ρόλο του Γιούγκερμαν. Ένας ηθοποιός προσγειωμένος, που ξέρει να κάνει καλά τη δουλειά του και να αποθεώνει τους ρόλους που του δίνονται. Ευγενικός, συνεσταλμένος, ταλαντούχος, ευαίσθητος… είναι λίγα μόνο λόγια για να περιγράψει κάποιος τον Γιάννη Στάνκογλου.

Κλέψαμε λίγο από τον πολύτιμο χρόνο του ανάμεσα στις πρόβες της παράστασης και είχαμε την τιμή να μας μιλήσει για τον Γιούγκερμαν – και όχι μόνο.

Umano: Κε Στάνκογλου, σας συναντάμε αυτό το χειμώνα στο θέατρο Πορεία στο ρόλο του Γιούγκερμαν. Είναι ένας απαιτητικός ρόλος;

Ναι, είναι από τους πιο απαιτητικούς χαρακτήρες που καλούμαι να υποδυθώ. Ο Γιούγκερμαν είναι ένας δύσκολος χαρακτήρας γιατί είναι δύσκολη και η ζωή που έχει ζήσει αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έχει μεγαλώσει. Ο Γιούγκερμαν είναι ένας κοσμοπολίτης, ένας ταξιδευτής, ένας αριστοκράτης και την ίδια στιγμή ένας αλήτης. Ένας άνθρωπος που έκανε ακραία πράγματα στη ζωή του. Όλα αυτά θα πρέπει να τα παρουσιάσουμε σε μία τρίωρη παράσταση που προέρχεται από το μεγάλο και εμβληματικό μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση. Οπότε ναι, είναι αρκετά δύσκολο και συνάμα πολύ γοητευτικό για εμένα. Κατά κάποιον τρόπο βρίσκω τα υποκριτικά μου όρια μέσα από αυτή τη διαδικασία.

Umano: Πώς θα περιγράφατε τον χαρακτήρα του Γιούγκερμαν;

Έχει πάρα πολλά στοιχεία, μου είναι δύσκολο να μιλήσω για τον Γιούγκερμαν τη δεδομένη στιγμή. Έχει στοιχεία που πραγματικά εμένα με γοητεύουν και μου δίνουν «τροφή» για την πρόβα. Κατά τη γνώμη μου είναι ένας χαρακτήρας αρκετά φωτεινός, εκρηκτικός και με τρομερή ενέργεια. Θέλει να πιει τη ζωή με το ποτήρι. Την ίδια στιγμή, όταν αρχίζει πια και σκέφτεται, πολλά πράγματα του γυρνάνε κάπως αλλιώς. 

Umano: Μιλάτε με μεγάλο ενθουσιασμό για τον συγκεκριμένο ρόλο.

Όταν κάτι με εξιτάρει έχω ενθουσιασμό. Δε διαχωρίζω πρόσωπα και καταστάσεις, ούτε έργα και χαρακτήρες. Ειδικά όταν είμαι σε μία διαδικασία προβών – και νοιώθω ότι οι πρόβες πηγαίνουν καλά. Είναι μεγάλη χαρά που ασχολούμαι με ένα έργο πάρα πολύ ωραίο, ουσιαστικό και εμβληματικό.

Umano: Στο βιβλίο του ο συγγραφέας απεικονίζει παραστατικά την εικόνα της Ελλάδας του μεσοπολέμου, στα τέλη της δεκαετίας του ‘30. Πώς εντάσσεται ο Γιούγκερμαν στις συγκεκριμένες συνθήκες;

Ο Γιούγκερμαν προέρχεται από την Φινλανδία. Έχει βρεθεί στη Ρωσία και μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων – επειδή υπηρετούσε στον λευκό στρατό – έφυγε και βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, καταλήγοντας στον Πειραιά. Σίγουρα υπάρχουν στοιχεία της εποχής στην παράστασή μας αλλά με κάποιο τρόπο προσπαθούμε να το φέρουμε και στο σήμερα. Με κάποια θέματα που ασχολείται ο Καραγάτσης στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα ασχολούμαστε ακόμα και τώρα. Φαινομενικά έχουν αλλάξει πολλά πράγματα αλλά κάποια παραμένουν ίδια.

Umano: Εσείς πιστεύετε πώς υπάρχει μία γυναίκα/ ένας άντρας για κάθε άνθρωπο σε ολόκληρο τον κόσμο; 

Αυτό είναι ένα τσιγγάνικο τραγούδι που ακούει ο Γιούγκερμαν και λέει ότι υπάρχει σε όλο τον κόσμο για όλους μας μονάχα ένα κορίτσι ή ένα αγόρι. Ουσιαστικά, αυτό που θέλει να πει ο Καραγάτσης είναι ότι υπάρχει μία αγάπη που θα αλλάξει πολλά πράγματα μέσα στη ζωή μας. Και νομίζω πως συμφωνώ και εγώ με αυτό. Επί της ουσίας, ίσως έχουμε νοιώσει τον έρωτα και την αγάπη ταυτόχρονα για ένα πρόσωπο.  Μεγαλώνοντας, έχουμε ερωτευτεί δυο – τρεις φορές, αλλά ένας έρωτας είναι αυτός που μας έχει ουσιαστικά καθορίσει.

Umano: Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις δουλειές σας;

Συνήθως, επιλέγω τις δουλειές μου από τους συνεργάτες και μετά ακολουθεί το έργο, αν είναι ένα έργο που με ενδιαφέρει τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Από εκεί και πέρα παίζει ρόλο και ο χαρακτήρας που θα υποδυθώ αλλά δεν είναι η πρώτη μου εκτίμηση για να κάνω μία δουλειά.

Umano: Είσαστε ένας ηθοποιός – ανάμεσα σε τόσους άλλους – που ξεχωρίζετε πραγματικά, χωρίς να χρειάζεται να προκαλείτε με την προσωπική σας ζωή.

Σας ευχαριστώ. Προσπαθώ να κάνω τη δουλειά μου όσο καλύτερα μπορώ. Αγαπάω πάρα πολύ το θέατρο, νοιώθω ότι εκεί είναι το σπίτι μου. Το θέατρο είναι ένας χώρος που γεμίζω τη φαρέτρα μου με εφόδια – τόσο για την τέχνη μου όσο και για τη ζωή μου. Από εκεί και πέρα οτιδήποτε άλλο, είτε σινεμά, είτε τηλεόραση, το κάνω με όσο περισσότερο πάθος και αφοσίωση μπορώ. Δε θεωρώ ότι κάνω κάτι περίεργο. Η δουλειά μου είναι σαν όλες τις άλλες δουλειές. Δε με ενδιαφέρει να παρουσιάσω κάτι προς τα έξω σε σχέση με την προσωπική μου ζωή. Η προσωπική μου ζωή είναι άλλες φορές βαρετή, άλλες ακραία και άλλες γοητευτική.  Περνάω διάφορα στάδια – όπως όλοι – και δε νομίζω πως είναι αυτό που απασχολεί τον κόσμο. Ο κόσμος θα έρθει να σε δει στο θέατρο, θα παρακολουθήσει μία ταινία σου ή ένα σήριαλ, από εκεί και πέρα θα σε εκτιμήσει ή όχι. Νοιώθω τυχερός αλλά πίσω από την τύχη κρύβεται σκληρή δουλειά. Πολύ δουλειά δική μου και πολύ δουλειά από τους συνεργάτες μου – γιατί εγώ πιστεύω πως το θέατρο είναι ομαδική δουλειά.

Umano: Πάνω στην κουβέντα σας για τη σκληρή δουλειά… είναι αλήθεια πως μπήκατε δύο ημέρες σε κελί απομόνωσης για τις ανάγκες ενός ρόλου;  

Τρεις ημέρες αλλά δεν ήταν μόνο για τις ανάγκες ενός ρόλου αλλά για τα γυρίσματα της μικρού μήκους ταινίας, Ο Θανατοποινίτης, που έγιναν στις φυλακές Κορυδαλλού. Η ταινία έγινε από παιδιά-κρατούμενους που παρακολούθησαν σεμινάρια κινηματογράφου από τον σκηνοθέτη Αντώνη Κόκκινο, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού. Έγραψαν το σενάριο οι ίδιοι, σκηνοθέτησαν την ταινία οι ίδιοι και ζήτησαν από τον Αντώνη Κόκκινο να πρωταγωνιστήσω εγώ. Δέχτηκα με χαρά! Ήταν μία εμπειρία που μου έχει αλλάξει τη ζωή και τον τρόπο που σκέφτομαι. Έχει βγει ένα ωραίο υλικό, δυνατό. Μία ταινία ουσιαστική που πιστεύω, είτε στο Φεστιβάλ της Δράμας του χρόνου, είτε σε κάποια άλλα φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους, σίγουρα θα την δει ο κόσμος.

Umano: Ποιες οι εντυπώσεις σας από αυτήν την εμπειρία;

Γνωρίστηκα με όλους αυτούς τους ανθρώπους… ορισμένοι έχουν διαπράξει κάποιο έγκλημα, άλλοι έχουν βρεθεί εκεί ίσως και κατά τύχη, κάποιοι περιμένουν τα δικαστήριά τους για απλές υποθέσεις…Το βασικό όμως ήταν η γνωριμία μου μαζί τους. Οι περισσότεροι διψάνε να αποδείξουν πως δεν είναι αυτό για το οποίο έχουν χαρακτηριστεί.  Πραγματικά πιστεύω πως όλοι μας με κάποιο τρόπο προσπαθούμε να κοινωνικοποιηθούμε, σκεφτείτε πόσο πιο δύσκολο είναι για εκείνους. Χρειάζεται προσπάθεια από εμάς τους απ’ έξω. Η Πολιτεία να δώσει κίνητρα σε αυτούς τους ανθρώπους ούτως ώστε, όταν βγουν έξω, να εγκλιματιστούν άμεσα στην δύσκολη αυτή κοινωνία. Είναι ένας μικρόκοσμος και εκεί. 

Umano: Πρέπει να το θεωρήσατε πολύ τιμητικό που επέλεξαν εσάς για το ρόλο.

Ναι, βεβαίως, το βρήκα τιμητικό και χάρηκα! Όταν μου το ζήτησαν δε σκέφτηκα τα χρήματα, το έκανα αφιλοκερδώς γιατί γούσταρα να βρεθώ με αυτούς τους ανθρώπους. Έχω αναπτύξει και σχέσεις με τα παιδιά. Όποτε μου δίνεται η ευκαιρία βρίσκομαι μαζί τους.Είναι άνθρωποι που σε κοιτάνε στα μάτια, δε σε φοβούνται. Πραγματικά σε ψάχνουν και επικοινωνούν με εξαιρετικό τρόπο. Κάτι που, έξω από τις φυλακές, δεν το βρίσκεις πολύ συχνά.  

Umano: Προσωπικά, ενημερώθηκα αρκετά πρόσφατα πως ο σκηνοθέτης Αντώνης Κόκκινος κάνει σινεμά για φυλακισμένους. Σκέφτομαι πως γίνονται τόσο όμορφες δουλειές και δεν τις μαθαίνει ο κόσμος. Συμφωνείτε; 

Δυστυχώς, έτσι είναι. Δεν πειράζει όμως, ας γίνονται τέτοιες δουλειές και ας μην το μαθαίνουμε. Υπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά παλεύουν μόνοι τους για να βρουν ένα κονδύλι και να κάνουν κάτι.

Τώρα τι φταίει…; Ίσως κάποιες κοινωνικές ομάδες να μη θέλουν την εξωστρέφεια, να μη θέλουν να φανεί. Βέβαια μέσα εκεί – οι άνθρωποι στις φυλακές Κορυδαλλού – έχουν ανάγκη να μιλήσουν. Γνωρίζουν όμως και οι ίδιοι πως, όταν έρθει μία κάμερα κοντά τους για να τους πάρει μία συνέντευξη, είτε θα τους κρύψουν το πρόσωπο είτε θα τους κόψουν στο μοντάζ και δε θα ειπωθούν αυτά τα οποία έχουν πει οι ίδιοι. Δυστυχώς, συμβαίνει αυτό και επειδή το γνωρίζουν, προτιμούν να μην είναι τόσο στις επάλξεις, τουλάχιστον φαινομενικά.

Umano: Δεν πιστεύετε ότι έχουν και τα Μ.Μ.Ε. μία ευθύνη;

Εντάξει, η αλήθεια είναι πως, στην τελική, άλλα ενδιαφέρουν τα Μ.Μ.Ε., αλλά και τον κόσμο. Άμα ενδιέφεραν τον κόσμο άλλα πράγματα θα ήταν κοντά στα άλλα πράγματα. Είμαστε εύκολοι στις εύκολες τροφές. Ίσως σε μία άλλη κοινωνία, σε έναν άλλο κόσμο να ήταν λίγο διαφορετικά τα πράγματα. Εγώ προσπαθώ τα πιστεύω μου να τα επικοινωνώ και ο κόσμος να μαθαίνει κάτι.

Umano: Γιατί γίνατε ηθοποιός;

Δεν έχω ιδέα ακόμα (γέλια). Δε μπορώ να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση δυστυχώς. Έδωσα εξετάσεις στη δραματική σχολή γιατί είχα ακούσει από κόσμο τι ακριβώς κάνουνε σε μία δραματική σχολή. Πόσο σχέση έχουν με το λόγο, με το σώμα, με το πνεύμα και με την ενέργεια. Αυτά με οδήγησαν προς τα εκεί.

Τώρα, γιατί κάνω αυτή τη δουλειά; Γιατί νομίζω ότι είναι μία από τις καλύτερες δουλειές που μπορεί να σου τύχει να κάνεις. Αναλόγως πάντα με τα δεδομένα και τις συνθήκες. Παρ’ όλα αυτά είναι μία δουλειά αρκετά γοητευτική από την οποία έχεις να κερδίσεις πράγματα. Και πολύ σημαντικό, δε βαριέσαι εύκολα.

Umano: Σε αυτά τα είκοσι χρόνια που είσαστε στην υποκριτική, ξεχωρίζετε κάποια στιγμή;

Υπάρχουν πολλές στιγμές. Κάποιες φορές ο θεατής βιώνει έντονα την παράσταση. Θυμάμαι πριν από δώδεκα χρόνια που είχαμε κάνει την Οικογενειακή Γιορτή, έκανα έναν ρατσιστή που δεν ήθελε η αδελφή του να έχει μαύρο φίλο. Τότε είχε πεταχτεί μία κυρία – γύρω στα εξήντα – και με έβρισε. Συνέχισα εγώ να παίζω απευθυνόμενος λίγο και προς την ίδια προσπαθώντας να υπερασπίσω το ρόλο μου. Έχουν γίνει διάφορα τέτοια.

Umano: Στο θέατρο επηρεάζεστε από το κοινό;

Επειδή τυχαίνει να έχω περάσει από όλα τα είδη θεάτρου, είναι αναλόγως το κοινό. Σίγουρα ένα κοινό που συγκεντρώνεται σε ένα έργο δίνει στον ηθοποιό περισσότερη δύναμη και καλύτερη συγκέντρωση για να συνεχίσει την ερμηνεία του.

Umano: Γνωρίζοντας κάποια πράγματα για εσάς, κατέληξα στο συμπέρασμα πως είσαστε από τους ανθρώπους που δε φοβούνται την όποια δουλειά. Μεγάλο προσόν δεν είναι αυτό; 

Βέβαια! Έμαθα από μικρός να μη φοβάμαι τη δουλειά, να είμαι ανεξάρτητος και να βγάζω τα προς το ζην για εμένα και όχι μόνο. Απλά στάθηκα τυχερός γιατί βρέθηκα τελικά να κάνω ένα επάγγελμα που μου αρέσει πολύ. Αυτό ξέρετε είναι πολύ μεγάλη τύχη! Ένας άνθρωπος να ανακαλύπτει τι θέλει να κάνει και να το κάνει. Να βγάζει χρήματα από κάτι που του αρέσει.  Οι δουλειές που έχω κάνει με έχουν βοηθήσει στην υποκριτική. Έχω βιώσει πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, από διαφορετικά πόστα και από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Όταν έρχεται η στιγμή που έχω ένα χαρακτήρα ο οποίος είναι κοντά σε αυτές τις καταστάσεις, μου είναι πιο εύκολο γιατί το έχω βιώσει προσωπικά.

Umano: Βρίσκεστε στην καλύτερη στιγμή της καριέρας σας. Παρ’ όλα αυτά, μου δίνετε την εντύπωση ενός ανθρώπου που, αν χαθούν τα φώτα της δημοσιότητας από πάνω του, δε θα τρελαθεί.

Όχι, όχι καθόλου. Θα είμαι στην πλατεία Κουμουνδούρου στο θεατράκι και θα παίζω θέατρο για όποιον θέλει. Ο τρόπος με τον οποίο κάνω εγώ αυτή τη δουλειά είναι όπως αν ήμουν ένας χειρουργός, ένας οικοδόμος, ένας πλασιέ. Θα προσπαθούσα να κάνω τη δουλειά μου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο χωρίς πισωγυρίσματα, χωρίς να προσπαθήσω να καταστρέψω τον άλλο. Μου αρέσει να συνεργάζομαι με τους ανθρώπους και πιστεύω πως ο καθένας παίρνει στο τέλος αυτό που του αξίζει. Θέλω να είμαι ανοιχτός και – ας το πούμε – γενναιόδωρος με τη ζωή και τους συναδέλφους μου.

Umano: Τι δεν αντέχετε στην καθημερινότητα;

Δεν αντέχω την βλακεία, την αφέλεια – αν και η αφέλεια μπορεί κάποιες φορές να γίνει γοητευτική – όταν όμως επεμβαίνει στην προσωπική σου ζωή επηρεάζοντας πράγματα, δε μου αρέσει. Όλα αυτά τα φούμαρα για μεταξωτές κορδέλες που μας πουλάνε, ειδικά οι πολιτικοί μας. Ειδικά γνωρίζοντας πως τα πράγματα έχουν φτάσει αρκετά στον πάτο δίχως να υπάρχει φως μπροστά. Την ίδια στιγμή όμως πολλά μου δίνουν δύναμη να συνεχίσω.

Umano: Τα οποία είναι; 

Τα παιδιά μου, η οικογένειά μου, ο ήλιος, η θάλασσα, η μουσική, η δουλειά μου, η μηχανή μου…