Η Κορίνα Κόκκαλη σκηνοθετεί στο θέατρο Πορεία το Heliotopia, ένα έργο που κινείται ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, το ασυνείδητο και το συνειδητό. Η Μελίσσα μάς αφηγείται με το σώμα της το ταξίδι που διανύει από το βίωμα της απώλειας, τη συνειδητοποίησή της και την αντιμετώπισή της. Η απώλεια μπορεί να είναι ερωτική, μπορεί να είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, μπορεί να είναι η ακούσια ή και βίαιη απομάκρυνση από τον τόπο μας και από την οικογένειά μας, μπορεί ακόμα να’ναι η πρωταρχική αποκόλληση από τη μήτρα της μητέρας μας.

Η προσωπική της ιστορία συναντά τις ιστορίες άλλων γυναικών, γίνεται ένα μαζί τους και μας μεταφέρει πολλά διαφορετικά βιώματα. 

Στη σκηνή ακολουθούμε τη σωματική αφήγηση της Μελίσσα (Ειρήνη Φαναριώτη), μέσα σ’ ένα διαρκή διάλογο με ζωντανή μουσική (Κατερίνα Πολέμη) και τις ηχογραφημένες φωνές των γυναικών από το Δίκτυο «Μέλισσα».

Εμείς μιλήσαμε με την Κορίνα Κόκκαλη για την παράσταση αυτή.  

Τι σας ενέπνευσε στο Heliotopia;

Η έμπνευση ήρθε τυχαία και αναπάντεχα ενάμιση χρόνο πριν, όταν στα χέρια μου βρέθηκε ένα βιβλίο μιας Καναδής ποιήτριας, Ινδικής καταγωγής της Rupi Kaur, με τίτλο “The Sun and her Flowers”. Η εικονοπλασία των ποιημάτων αλλά και η θεματολογία τους άγγιξαν την ψυχή μου – ο έρωτας, η βία και η εγκατάλειψη, η βίαιη αποκόλληση από μια αγκαλιά, του έρωτα, της πατρίδας, της μητέρας. Με ενδιέφερε πάρα πολύ η διερεύνηση του βιώματος της απώλειας και θέλησα να ερευνήσω τη συσχέτιση των βιωμάτων μιας γυναίκας όταν χάνει κάτι που αγαπά.

Tι σημαίνει ο τίτλος της και ποια είναι αυτή η  Heliotopia;

Η Heliotopia είναι μια σύνθεση των λέξεων ήλιος και τόπος, όπου μας δίνουν την Ηλιοτοπία. Η Ηλιοτοπία σαν λέξη μου θύμιζε πολύ την ουτοπία και ήθελα αυτή η διφορούμενη έννοια να ενυπάρχει μέσα στη λέξη.
Και στην Αγγλική εκδοχή της μπορεί να γίνει το ίδιο παιχνίδι με τις λέξεις, Heliotopia όπως utopia, μόνο που ο τονισμός είναι στην προπαραλήγουσα.  Επέλεξα την αγγλική εκδοχή της, καθώς η πρώτη μας παράσταση πραγματοποιήθηκε με αυτόν τον τίτλο στη Φινλανδία αλλά και επειδή θα ήθελα να μπορεί να ταξιδέψει παντού. Η Heliotopia είναι ο τόπος του ήλιου, της ζεστασιάς και του φωτός. Εκεί που όλοι θέλουμε να είμαστε, ευτυχισμένοι, με ζεστές, γεμάτες καρδιές και πλημμυρισμένοι από φως. Δεν αντέχω τα σκοτάδια και τη βρωμιά αυτής της ζωής. Είναι ένα αίτημά μου για ανάταση και φως.
Παρ’ όλ’ αυτά η πραγματικότητα μας προσγειώνει πολλές φορές, γι’ αυτό το λόγο θέτω και το ερώτημα αν αυτή η Heliotopia μπορεί όντως να υπάρξει ή είναι μια ουτοπία.
Θα σταματήσουν οι πόλεμοι, οι ανισότητες, η βία και η δυστυχία ή η Πανδώρα δεν θα σφαλίσει ποτέ το κουτί της;
Παράλληλα η λέξη κρύβει μέσα της και την λέξη Ηλιοτρόπια. Τα ηλιοτρόπια ή ηλίανθοι αναπτύσσονται ακολουθώντας την πορεία του ήλιου, ενώ τη νύχτα στρέφονται προς την ανατολή – όταν δεν υπάρχει φως στρέφονται το ένα προς το άλλο. Αυτή η μεταφορά του ηλιοτρόπιου με ενδιαφέρει πολύ.
Έτσι και η Melissa η ηρωίδα της ιστορίας μας και κάθε γυναίκα σαν εκείνη, έχει ένα συνεχές αίτημα για φως και όταν νιώσει αδύναμη στρέφεται προς την αλληλεγγύη και τη δύναμη όλων των γυναικών. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί και το Δίκτυο της Μέλισσας στο κέντρο της Αθήνας, δίνοντας στήριξη σε γυναίκες μετανάστριες και πρόσφυγες, όπου φτιάχνουν τη δική τους κυψέλη και κύτταρα φωτός.

Πείτε μας λίγα λόγια για το πώς συλλέξατε υλικό για την παράσταση…

Πέρσι τον Νοέμβρη ξεκίνησε η επαφή μου με το Δίκτυο Μέλισσα και την Ναντίνα Χριστοπούλου, συνιδρύτρια του δικτύου. Όταν συζήτησα μαζί της για την ιδέα μου, αμέσως την αγκάλιασε και τη στήριξε με κάθε δυνατό τρόπο. Αμέσως ξεκινήσαμε τη δράση μας, οργανώνοντας εργαστήρια κίνησης και χορού, μουσικής και αφήγησης στο χώρο της Μέλισσας.
Πρώτα ξεκίνησα κάνοντας μαθήματα χορού σε γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες, που κυρίως προέρχονται από το Ιράν, τη Συρία και το Αφγανιστάν. Η επαφή μου μαζί τους ήταν κάτι το μοναδικό και το χαμόγελο και η αγκαλιά τους έπειτα από κάθε μάθημα, βάλσαμο για την ψυχή μου.
Με την Κατερίνα Πολέμη κάναμε μαζί εργαστήρια κίνησης και μουσικής, όπου τραγουδήσαμε, κάναμε ασκήσεις πάνω στο ρυθμό και τις ιδιότητες της μουσικής και μοιραστήκαμε τραγούδια και ποιήματα.
Τέλος οργανώσαμε μαζί με την Ναντίνα ένα εργαστήριο αφήγησης, όπου οι γυναίκες της Μέλισσας μοιράστηκαν μαζί μας τις προσωπικές τους ιστορίες.
Από κάθε δραστηριότητα ηχογραφήσαμε και κινηματογραφήσαμε κάποιο υλικό με τη συναίνεση των γυναικών.

Σκοπός σας με την παράσταση αυτή είναι…Πού ακουμπά στο σήμερα; Γιατί μας αφορά;

Σκοπός μας με αυτή την παράσταση είναι να νιώσουμε ως γυναίκες και ως άνθρωποι ότι θα μπορούσαμε να είμαστε στη θέση αυτών των γυναικών. Ότι οι συνθήκες της ζωής τις ανάγκασαν να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον και η δύναμή τους είναι τεράστια. Η παράσταση ακουμπά το σήμερα καθώς οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές δεν σταματούν, αλλά συνεχίζουν με εντατικούς ρυθμούς. Παράλληλα οι γυναίκες  αυτές συνεχίζουν να βιώνουν την ανισότητα και τη βία παντού, ακόμα και μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Γι’ αυτό τον λόγο η παράσταση είναι αφιερωμένη στις ημέρες ακτιβισμού κατά της Βίας των Γυναικών (25/11-10/12) και στην Παγκόσμια Ημέρα Μετανάστη (18/12).

Μας αφορά γιατί αρχικά όλοι έχουμε την ίδια ανάγκη για ένα καλύτερο μέλλον για μας και για τα παιδιά μας είτε γεννηθήκαμε στην Αθήνα είτε στην Τεχεράνη. Είναι γυναίκες που αναζητούν τον έρωτα, την ελευθερία και μια καλή ζωή, όπως και εμείς. Η βία είναι κάτι που υπάρχει παντού και πρέπει να κοινωνείται για να καταπολεμάται, από την Ελλάδα μέχρι το Ιράν και τη Χιλή. Και αυτό γίνεται μόνο με την αλληλεγγύη και την ελεύθερη έκφραση. Θέλουμε να ακουστούν οι φωνές μας.

Πόσο εύκολο είναι να συνεχίσουμε τη ζωή μας μετά από μία απώλεια; 

Αυτό το ξέρει κάθε άνθρωπος ξεχωριστά και βρίσκει τον δικό του τρόπο. Όταν παρέλθει η περίοδος του πένθους το σώμα μπαίνει σε μια λειτουργία επιβίωσης και αποκτά τεράστια δύναμη. Όταν αποφασίσεις να ζήσεις, θα ζήσεις.
Την πρώτη απώλεια τη βιώνουμε όταν αποκολλιόμαστε από τη μήτρα της μητέρας μας και την εκφράζουμε με το κλάμα, που είναι και η πρώτη ένδειξη της ύπαρξής μας και έπειτα ηρεμούμε μέσα στην αγκαλιά της.
Αισθάνομαι ότι την ίδια διαδικασία βιώνουμε κάθε φορά με κάθε απώλεια. Αν χάσουμε κάποιον ή αν χάσουμε το σπίτι μας, τη γη μας είναι σαν να μας ξεριζώνουν από τη μήτρα μας, νιώθουμε να χάνουμε τα πάντα. Έπειτα το κλάμα και το πένθος είναι ένδειξη ότι ακόμα ζούμε, αλλά είμαστε εξαρτώμενοι. Αναζητούμε και πάλι τη μητέρα μας που θα μας αγκαλιάσει, θα μας φροντίσει, θα μας γαληνέψει.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι γυναίκες στη Μέλισσα λένε ότι βρήκαν εκεί μια δεύτερη μητέρα, η Μέλισσα είναι γι’ αυτές μια μεγάλη, ευγενική μητέρα.

Θα μας μιλήσετε λίγο για τη σημασία των ρημάτων: μαραζώνω, πέφτω, ριζώνω, αναπτύσσομαι και ανθίζω;

Τα πέντε αυτά ρήματα ακολουθούν την πορεία ενός ηλιοτρόπιου, το οποίο μαραζώνει, πέφτει και οι νέοι σπόροι ριζώνουν, αναπτύσσονται και ανθίζουν. Η διαδρομή αυτή συμπίπτει με την πορεία που ακολουθούμε έπειτα από μια απώλεια.
Πρώτα ξεκινάει η περίοδος του μαραζώματος όπου το σώμα συρρικνώνεται, η όρεξή μας είναι μηδενική με μοναδική επιθυμία τον ύπνο και το απόλυτο σκοτάδι.
Έτσι έρχεται και η πτώση μας όπου όταν το κλάμα δεν γαληνεύει από τον ύπνο, αυτό που έρχεται είναι η επιθυμία για θάνατο. Οι πιθανότητες της αυτοκτονίας είναι υψηλές.
Τότε έρχεται η κρίσιμη στιγμή που η αλληλεγγύη, η στήριξη και η δύναμη των άλλων μπορούν να σώσουν μια ζωή.
Αν αποτραπεί το τέλος, ο άνθρωπος ξαναγεννιέται και βγάζει νέες ρίζες, αναγεννώμενος από τις στάχτες του. Ριζώνω σημαίνει πατάω γερά και βαθιά στη γη. Θέτω τα θεμέλιά μου για να μπορέσω να συνεχίσω.
Αναπτύσσομαι σημαίνει βρίσκω την κατακόρυφη πορεία μου προς το φως, στηρίζω το σώμα μου με δύναμη. Αυτό γίνεται όταν βρίσκουμε νέους δρόμους, όπου μπορούμε να ανακαλύψουμε και πάλι τον εαυτό μας, νέα ενδιαφέροντα και κλίσεις.
Και η άνθιση έχει να κάνει με την πλήρη ανάπτυξη, όπου πλέον μπορούμε να ζήσουμε όπως θέλουμε, έχουμε το χώρο και την ελευθερία να κινηθούμε, αλλά και να θέσουμε νέους σπόρους για το μέλλον.

Στη φύση ενώ αυτή η διαδικασία γίνεται αυτοθεραπευτικά και αυτόματα, στον άνθρωπο χρειάζεται χρόνος, αλληλοστήριξη και αγάπη.

Πως αποδίδονται όλα αυτά από την Ειρήνη Φαναριώτη και ποιος ο ρόλος της μουσικής της Κατερίνας Πολέμη;

Η Ειρήνη Φαναριώτη αφηγείται με το σώμα, την ερμηνεία και τον χορό της ακριβώς αυτή τη διαδρομή απ’ το Μαράζωμα, την Πτώση, στο Ρίζωμα, την Ανάπτυξη και την Άνθιση. Συγκεκριμένα ερμηνεύει τη διαδρομή μιας γυναίκας πρόσφυγα, της Melissa, που δραπετεύει από την πατρίδα της και προσπαθεί να ξαναριζώσει. Φθάνοντας σε νέο χώμα προσπαθεί να ξεφύγει από τους εφιάλτες της, οι οποίοι την στοιχειώνουν. Βρίσκεται σ’ ένα διαρκές παραλήρημα, όπου δεν μπορεί να αντιληφθεί τι είναι πραγματικότητα και τι όνειρο. Οταν φθάνει στο σημείο να παραιτηθεί και να παραδοθεί στο χώμα, αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι μόνη της σε όλο αυτό το ταξίδι, αλλά την συνοδοιπορούν κι άλλες γυναικές που μοιράζονται κοινές εμπειρίες. Μέσα από τη δύναμη της αλληλεγγύης, της προσευχής, του τραγουδιού και του χορού θα βρει τη δική της ανοδική πορεία προς την “Heliotopia”, τον τόπο του ήλιου, του φωτός και της ελπίδας.

Η Κατερίνα Πολέμη συνομιλεί με τη μουσική της, με τον χορό και το σώμα της Ειρήνης, δίνοντάς της παλμό και δύναμη. Είναι η φωνή  που έχει χάσει η Melissa, είναι η γυναίκα που έχει φτάσει στην “Heliotopia” και είναι εκεί για να την οδηγήσει προς το φως και την ελπίδα.

Γεωργία Οικονόμου

2.12.2019, INFOWOMAN