«Τρεις αδελφές» που πάντα αναζητούν και πάντα διαψεύδονται.
Είχα χρόνια να δω το πιο πολυπαιγμένο έργο του Αντον Τσέχωφ, τις «Τρεις αδελφές». Και πήγαινα στο θέατρο «Πορεία» με μεγάλη περιέργεια για το πώς μπορεί να προσεγγίσει κανείς ένα εμβληματικό και εξαιρετικά φορτισμένο κείμενο. Με ποιον τρόπο ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τάρλοου θα μετέφερε την αγωνιώδη προσδοκία των τριών γυναικών του τέλους του 19ου αιώνα στις προσδοκίες των ανθρώπων του σήμερα;
Το σκηνικό δεν προϊδέαζε για τη ματιά του σκηνοθέτη: ήταν αυστηρό, ουδέτερο, χωρίς στολίδια, με πολλά ξύλινα έπιπλα. Στεγνωμένο, αλλά με απόλυτη τάξη. Ταιριαστό με τη ζωή των «Τριών αδελφών». Στη μέση δέσποζε ένας τεράστιος καναπές, που παρέπεμπε ευθέως σε αίθουσα αναμονής σιδηροδρομικού σταθμού, που υποδείκνυε μιαν αναχώρηση. Οσοι κάθονταν πλάτη με πλάτη ήταν, δεν κοιτάζονταν στα μάτια... Και ψηλά κρέμεται ένα τεράστιο επιτοίχιο ρολόι, αφού ο χρόνος, ο ρυθμός του, η προσδοκία που φέρνει το μέλλον είναι αυτό που κυριαρχεί στο κείμενο του Αντον Τσέχωφ.
Η αρχική σκηνή της παράστασης -ένα μνημόσυνο, ένα ρώσικο τραγούδι που σιγοτραγουδά όλος ο θίασος, και τα ρούχα των ηθοποιών- παραπέμπουν ευθέως στην αρχή της σκηνικής πορείας των «Τριών αδελφών» και στην εποχή που γεννήθηκαν. Και σιγά σιγά όλα αρχίζουν ν' ανακατεύονται μ' έναν τρόπο ήπιο, όπως τα χρόνια που περνούν, όπως οι εποχές μαζί με τα χαρακτηριστικά τους. Η Μαρία, (Ιωάννα Παππά), τραγουδά «Με παίρνει το παράπονο/ γιατί στον κόσμο αυτόνα/ τα καλοκαίρια τα ’χασα/ κι έφτασα στο χειμώνα». Η Ειρήνη, η μικρή αδελφή (Λένα Παπαληγούρα) βγάζει ένα στυλό Bic για να γράψει στο σημειωματάριό της. Η Ολγα, η μεγάλη αδελφή (Αλεξάνδρα Αϊδίνη) φοράει πλέον μεσοπολεμικά σοφιστικέ ρούχα και καπνίζει. Και στην αρχή σχεδιάζουν με αδημονία τη μεγάλη φυγή τους για τη μεγάλη προσδοκία τους, τη Μόσχα. Σε έξι μήνες μόνο...
Ο καιρός περνά. Οι ζωές τους κυλούν το ίδιο αργά, με μικρές καθημερινές ανατροπές, με νέα πρόσωπα που εισβάλλουν για καλό ή κακό, με παλιές παρουσίες που είναι στηρίγματα ή βαρίδια. Οι «Τρεις αδελφές» έχουν ν' αντιμετωπίσουν -εκτός από την προσδοκία και το όνειρό τους- έναν κόσμο με ανθρώπους χυδαίους, νεόπλουτους, ποταπούς, παραιτημένους, ευαίσθητους, υπομονετικούς, ηττημένους, ευγενείς, απελπισμένους. Και καθώς περνά ο καιρός, και η Μόσχα όλο και μακραίνει, αρχίζει και γίνεται συνείδηση στις «Τρεις αδελφές» η φράση ενός από τους ήρωες: «Δεν είμαστε ούτε θα γίνουμε ποτέ ευτυχισμένοι. Μόνο αποζητούμε την ευτυχία».
Οι εποχές και τα ήθη συνεχίζουν να μπλέκονται σ' αυτή την παράσταση. Τα ρούχα, τα τραγούδια, τα αξεσουάρ, οι ειδήσεις που διαβάζουν στις εφημερίδες, οι λέξεις, οι εκφράσεις. «Πάω Μόσχα», κραυγάζει η μικρότερη από τις τρεις αδελφές, η Ειρήνη (Λένα Παπαληγούρα) με τον τσαμπουκά και το πάθος της ηλικίας της. Και τα κείμενα μπλέκονται σ' αυτή την παράσταση και οι συγγραφείς. Ακούμε στίχους του Κώστα Καρυωτάκη και του Οδυσσέα Ελύτη, ακούμε για έναν ποιητή Νικολάι Καρούζοφ (Νίκος Καρούζος) και για έναν συγγραφέα Γιόρκι Χιμονάσοφ (Γιώργος Χειμωνάς). Ακούμε ότι «τα καραγάτσια δεν πετάξανε φύλλα ακόμα» κι όσοι μπαινοβγαίνουν στο σπίτι των «Τριών αδελφών» πίνουν τσίπουρο και τρώνε γαλατόπιτες ή καρυδόπιτες...
Ο Δημήτρης Τάρλοου προσέγγισε τη διαρκή επικαιρότητα αυτού του έργου, μ' αυτά τα μικρά αλλά πανέξυπνα ευρήματα. Και μέσα από αυτά υπογράμμισε τη διαχρονία της προσδοκίας, των ονείρων και της ματαίωσης που όλοι οι άνθρωποι νιώθουν, όλες τις εποχές, σε όλες τις χώρες, είτε έχουν γύρω τους σημύδες, είτε καραγάτσια και φτελιές. Η Ελένη Μανωλοπούλου υπηρέτησε εύστοχα τη ματιά του με τα σκηνικά και τα κοστούμια. Εξίσου εύστοχα οι ηθοποιοί της παράστασης, όλοι και όλες, ζωντάνεψαν χαρακτήρες που ο καθένας μας έχει αντιμετωπίσει, έχει προσπεράσει, έχει συνυπάρξει ή έχει σιχαθεί.
Οι «Τρεις αδελφές» δεν πάνε ποτέ στη Μόσχα. Συνεχίζουν τη ζωή τους στη μίζερη επαρχία, αποδεχόμενες την πραγματικότητα. Και το μόνο που αναζητούν στο τέλος δεν είναι η Μόσχα αλλά «μόνο να μάθουμε γιατί υποφέρουμε. Μόνο αυτό».
Όλγα Σελλά
