Από τα πιο πιστά της Ευρώπης, το ελληνικό θεατρόφιλο κοινό στερείται αυτές τις δύσκολες ημέρες της καραντίνας τον αγαπημένο του προορισμό. Και το ίδιο το θέατρο, ωστόσο, λαχτάρισε το κοινό του, ενώ ερμηνευτές, συντελεστές και τεχνικοί του θεάματος παραμένουν από τις πλέον πληγείσες από τις συνέπειες τις πανδημίας ομάδες πληθυσμού. Σε αυτήν την κρίσιμη συγκυρία, το θέατρο αναζητά τρόπους να επικοινωνήσει με τους θεατές του αλλά και να επιβιώσει, μέχρι να έρθουν καλύτεροι καιροί. Ο Δημήτρης Τάρλοου και το θέατρο Πορεία ήταν οι πρώτοι που αναδιασκεύασαν και ανέβασαν σε ζωντανή μετάδοση τις πλέον πετυχημένες παραστάσεις τους. Η πρωτοβουλία στέφθηκε με επιτυχία, αφού όπως μας είπε η διευθύντρια παραγωγής του θεάτρου Πορεία, Στέλλα Γιοβάνη, τις παραστάσεις του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου (Γιούγκερμαν, This is not Romeo & Juliet, Ευρυδίκη, Θείο Τραγί, Αρίστος) έχουν παρακολουθήσει πάνω από 15.000 θεατές.

Παραμονές της πρεμιέρας της ζωντανής μετάδοσης  της παράστασης-σταθμού του θεάτρου Πορεία Η Μεγάλη Χίμαιρα (βασισμένης στο μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση), ο Δημήτρης Τάρλοου μάς εξηγεί την επιτυχία των live streaming, παρομοιάζοντας κοινό και θεατές με δύο εραστές που βρίσκονται στις δύο άκρες της γης. Θέλουν πολύ να ακουμπήσουν ο ένας τον άλλον, αλλά δεν μπορούν και αυτή η έλλειψη δημιουργεί μια τρομακτική επιθυμία και λειτουργεί ως υπόσχεση μιας επικείμενης συνάντησης.

Ήσασταν ο πρώτος που πειραματίστηκε στην Ελλάδα με το real time live streaming. Τι σας οδήγησε σε αυτήν την απόφαση εν μέσω καραντίνας;

Το είδαμε να έρχεται.Mε το που έγινε η πρώτη καραντίνα, καταλάβαμε ότι αυτό το πράγμα δεν είναι κάτι απλό ή εύκολο και δεν θα τελειώσει γρήγορα. Αντιληφθήκαμε ότι θα έπρεπε οπωσδήποτε να δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα μέσα από την οποία να μπορέσουμε να κάνουμε θέατρο, ώστε να μην χαθεί ολοσχερώς η χειμωνιάτικη σεζόν. Λαμβάνοντας υπόψη λοιπόν την αποδοχή που είχε το video on demand κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, το οποίο βέβαια ήταν δωρεάν, σκέφτηκα ότι το μόνο που θα είχε νόημα ήταν η μετάδοση μιας παράστασης σε πραγματικό χρόνο την ώρα που παίζεται. Και αυτό επιτύχαμε, με τη συνδρομή της Ιndev, που θέλησε να πειραματιστεί με κάτι που παγκοσμίως δεν έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως μέχρι τώρα, και εκτός από ελάχιστες παραστάσεις στο Λονδίνο, όπως ήταν η πρόσφατη στο National Theater, δεν είχε ποτέ χρησιμοποιηθεί. Αρχικά είχαμε πολλά προβλήματα να επιλύσουμε και δεν ξέραμε αν υπάρχουν καν τα χρονικά περιθώρια. Τελικά τα καταφέραμε.

Πόσο απαιτητικό και δαπανηρό ήταν αυτό το εγχείρημα;

Ήταν πολύ απαιτητικό, αφού μας απασχολούσαν πολλά τεχνικά ερωτήματα, για το πώς θα έπρεπε να χειριστούμε το όλο θέμα, αλλά και πρακτικά προβλήματα όπως το πώς θα εξασφαλίσουμε τα σωστά μηχανήματα σε καιρό καραντίνας. Ευτυχώς η Intel είχε πρόσβαση και απέκτησε το κατάλληλο μηχάνημα από την Amazon κι εμείς κατορθώσαμε να βάλουμε οπτική ίνα, κάνοντας έγκαιρα την αίτηση στην ανάλογη τηλεφωνική εταιρεία. Όλα αυτά όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ δαπανηρά. Εγώ θεωρώ ωστόσο ότι είναι μια επένδυση που δεν έχει να κάνει αμιγώς με την πανδημία, αλλά θα συνεχίσει να μας προσφέρει υπηρεσίες και μετά. Με αυτήν την έννοια λοιπόν δεν έχω καθόλου μετανιώσει, αφού ήταν ένα εγχείρημα που σχεδόν έχει ήδη κάνει απόσβεση. Είχαμε επίσης τη συνδρομή του ελληνικού κράτους μέσω ενός προγράμματος που ονομάζεται «ψηφιακός πολιτισμός». Βέβαια συμβάλαμε κι εμείς με τα δικά μας κεφάλαια και την εμπειρία μας για να έχουν οι θεατές το καλύτερο αποτέλεσμα.

Ποια ήταν η απάντηση του κοινού σε αυτόν το νέο τρόπο να παρακολουθούμε ζωντανό θέατρο από τον καναπέ του σπιτιού μας;

Ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Ξεκινήσαμε με τον Γιούγκερμαν (σκηνοθεσία Δ. Τάρλοου), κατόπιν έκαναν πρεμιέρα το This is not Romeo & Juliet (σκηνοθεσία Αργύρη Πανταζάρα) και η Ευρυδίκη (σκηνοθεσία Δ. Τάρλοου), πρόσφατα παίξαμε το Θείο Τραγί (σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη) και τον Αρίστο (σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου) και συνεχίζουμε με τη Μεγάλη Χίμαιρα. Όλες αυτές οι παραστάσεις ήταν εξαιρετικά πετυχημένες από πλευράς παρακολούθησης θεατών, που είναι ολοένα και αυξανόμενοι.

Μάλιστα υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις, από τα στοιχεία που αναλύουν συνέχεια οι συνεργάτες μας, ότι ένα αξιοσέβαστο κομμάτι του κοινού μας παρακολουθεί από το εξωτερικό. Είναι Έλληνες του εξωτερικού ή και ξένοι που μιλούν ελληνικά, διότι μέχρι στιγμής δεν έχουμε ενεργοποιήσει τους υπότιτλους, που είναι και το επόμενο μας βήμα. Οι παραστάσεις παρακολουθούνται από όλη την Ευρώπη, την Αμερική μέχρι και από την Ασία.

Είναι και ένας τρόπος να διαβεί το ελληνικό θέατρο τα σύνορα και και να φτάσει στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της χώρας;

Βέβαια, ένας από τους στόχους αυτής της πρωτοβουλίας είναι να φτάσει το ελληνικό θέατρο καταρχήν σε όλη την ομογένεια, η όποια μπορούσε να παρακολουθήσει ελληνικό θέατρο μόνο εάν και εφόσον κάποιος θίασος κατόρθωνε να πάει στο εξωτερικό, κάτι σπάνιο, αλλά και σε ανθρώπους στην Ελλάδα οι όποιοι δεν έχουν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν. Ανθρώπους σε απομακρυσμένα νησιά ας πούμε, που όλον τον χειμώνα είναι σχεδόν αποκλεισμένοι, σε μαθητές Λυκείου, επίσης σε απομακρυσμένα χωριά. Κι ελπίζω να μπορέσουν κι άλλα θέατρα να πάρουν ανάλογες πρωτοβουλίες και το ελληνικό κράτος να βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ηθοποιούς και θεατές χαρακτηρίζει το θέατρο. Πολλοί πιστεύουν ότι η πρωτογενής αυτή λειτουργιά της θεατρικής πράξης ακυρώνεται με το live streaming. Τι απαντάτε;

Ότι έχουν απόλυτο δίκιο, φυσικά και ακυρώνεται, αφού λείπει ο βασικός αποδέκτης της παράστασης, ο θεατής, υπάρχει δηλαδή μια σοβαρότατη έλλειψη στην όλη διαδικασία. Έχω την εντύπωση όμως ότι αυτή η έλλειψη αναπληρώνεται από την επιθυμία στην παρούσα φάση. Δεν ξέρω τι θα γίνει μετά, οι ηθοποιοί, όταν συμμετέχουν σε μια live streaming παράσταση παίζουν με εξαιρετική επικοινωνία, είναι σαν η απουσία του θεατή να τους δημιουργεί μια σωματική συγκίνηση. Η συγκίνηση αυτή είναι αμοιβαία, αφού και οι θεατές θα ήθελαν να είναι εκεί σωματικά. Παρομοιάζω ηθοποιούς και κοινό με δύο εραστές που βρίσκονται στις δύο άκρες της γης, ή ενός τηλεφώνου. Θέλουν πολύ να ακουμπήσουν ο ένας τον άλλον, αλλά δεν μπορούν. Αυτή η έλλειψη, αν το σκεφτείτε σε όρους ερωτικής πράξης, δημιουργεί μια τρομακτική επιθυμία. Αυτήν την τρομακτική επιθυμία την εκμεταλλευόμαστε έτσι ώστε να ανεβάσουμε πυκνές σε συγκίνηση παραστάσεις που τελειώνουν αφήνοντας αυτό το κενό, το όποιο λειτουργεί ως υπόσχεση ότι θα βρεθούμε πάλι κοντά, θα αγγιχτούμε, θα νιώσουμε την ανάσα ο ένας του άλλου. Είναι μια υπόσχεση αμοιβαία, όπως η ερωτική.

Πόσο δύσκολο ήταν για τους ηθοποιούς αυτό το εγχείρημα;

Οι ηθοποιοί είναι πλασμένοι ώστε τίποτα να μην είναι δύσκολο από την στιγμή που κάνουν τη δουλειά τους. Οι ηθοποιοί θέλουν να παίξουν κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη. Άρα δεν ήταν δύσκολο. Η δυσκολία έγκειται κάτω από αυτές τις συνθήκες στις πρόβες και στον σεβασμό των πρωτοκόλλων, αλλά δεν αλλοιώνει το αποτέλεσμα. Οι περισσότεροι δε είναι και εξοικειωμένοι με τις κάμερες, έτσι δεν αντιλήφθηκα καμία δυσκολία στην εκτέλεση της θεατρικής πράξης μπροστά στην κάμερα.

Σκηνοθετείτε στο Εθνικό Θέατρο το έργο Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου, που επίσης βασίζεται σε μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση. Πώς βιώνετε τις πρόβες στην εποχή του κορονοϊού;

Είναι μια συνθήκη πάλι πολύ δύσκολη διότι πρέπει να δημιουργήσουμε ένα θέαμα από την αρχή. Διαφέρει από τις παραστάσεις που παρουσιάζουμε σε live streaming, τις οποίες ξέρουμε και έχουμε ξαναπαίξει. Η δυσκολία είναι εμφανής σε κάθε στιγμή της πρόβας, αλλά βρίσκουμε τρόπους να την ξεπερνάμε και να την μετατρέπουμε σε όπλο, αφού η δουλειά του σκηνοθέτη, των ηθοποιών με τις προτάσεις τους και του κινησιολόγου είναι όλοι μαζί να δημιουργήσουμε την κατάλληλη συνθήκη μέσα από αυτήν τη δυσκολία. Σε ό,τι αφορά στα μέτρα, μπορώ να σας πω ότι περισσότερο με δυσκολεύει το γεγονός ότι ο χώρος έχει αντήχηση παρά το ίδιο το θέμα των αποστάσεων. Με προβληματίζει όμως η μάσκα διότι πολλές φορές δεν βλέπω ποιος μιλάει και συχνά αλλοιώνεται ο ήχος.

Πιστεύετε ότι όταν με το καλό γυρίσουμε στη κανονικότητα, το real time live streaming θα μπορούσε να παραμείνει ένας εναλλακτικός τρόπος να παρακολουθούμε θέατρο;

Δεν νομίζω ότι το live streaming μπορεί να αποτελέσει εναλλακτικό τρόπο παρακολούθησης. Πιστεύω ότι ο κανονικός τρόπος να παρακολουθείς θέατρο είναι να είσαι εκεί. Αυτό που μπορεί να συμβεί είναι να ενεργοποιήσει το κοινό αλλά και τους ίδιους τους ηθοποιούς ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι κάθε παράσταση είναι μια μοναδική εμπειρία και όχι μια ρουτίνα, μία ακόμη παράσταση όπου οι θεατές θα παίζουν με το κινητό τους ή θα μασουλάνε, να μας βοηθήσει δηλαδή να δούμε την κάθε έξοδό μας σαν κάτι πολύτιμο. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για το θέατρο, αλλά γενικότερα. Μας επιτρέπει επιπλέον να προσφέρουμε την ευκαιρία σε ανθρώπους που δεν θα μπορούσαν ποτέ να δουν θέατρο σε πόλεις όπως την Αθήνα, να συμμετέχουν σε κάτι, να το μοιραστούν με το υπόλοιπο κοινό, να γίνουν μέρος μια γιορτής, μιας εμπειρίας και ενδεχομένως μέσω του chat να μιλήσουν και με τους υπόλοιπους θεατές και τους ηθοποιούς. Αυτή είναι μια δυνατότητα που δεν την είχαμε στο παρελθόν. Αν φανταστούμε λοιπόν ότι λόγου χάρη στους 10-20.000 θεατές που παρακολουθούν συνήθως μια παράσταση κατά τη διάρκεια της σεζόν, θα μπορέσουν να προστεθούν άλλοι τόσοι, καταλαβαίνουμε τη σημασία του εγχειρήματος.

Elisabetta Casalotti, 12.12.2020, insidestory.gr