Ο Νικόλας Χανακούλας είναι ο γελοίος του Φιόντορ Μ. Ντοστογιέφσκι, ένας ήρωας με λόγο προφητικό. Το όνειρό του αποτελεί πέρα από ένα φανταστικό ταξίδι σε ένα ουτοπικό σύμπαν, από μια μετάβαση από το σκοτάδι στο φως, πάνω απ’ όλα μια ωδή στην ανθρώπινη ζωή, που συνέθεσε ένας από τους διεισδυτικότερους συγγραφείς στην ιστορία της λογοτεχνίας.

Ο Φ.Μ. Ντοστογιέφσκι έγραψε Το όνειρο ενός γελοίου –μια φανταστική ιστορία– το 1877, τέσσερα χρόνια πριν από τον θάνατό του. Το μικρό αυτό διήγημα, συμπυκνώνει τη φιλοσοφία του μεγάλου Ρώσου κλασικού για ολόκληρη τη ζωή.

Εμείς είχαμε μία πολύ όμορφη συζήτηση με τον Νικόλα Χανακούλα με αφορμή την παράσταση αυτή που θα παρουσιαστεί στο θέατρο Πορεία και σκηνοθετεί ο Γιώργος Κουτλής σε συνεργασία με τον jazz συνθέτη Αλέξανδρο Δράκο Κτιστάκη και την πρωτότυπη μουσική του σύνθεση.

Ας ξεκινήσουμε λίγο από τα πιο παλιά. Πώς ήσασταν σαν έφηβος; Τι διαβάζατε και πότε πρωτοδιαβάσατε Ντοστογιέφσκι;

Περίεργη εφηβεία, δεν ήμουν και πολύ ξέγνοιαστος. Υπήρχε ένα πρόβλημα υγείας του πατέρα μου και αυτό αναγκαστικά με φόρτωσε με ευθύνες. Δεν διάβαζα πολύ, κυρίως άκουγα μουσική, ώρες μουσικής. Είχα διαβάσει κάποια βασικά κείμενα νεολληνικής λογοτεχνίας αλλά αυτό που με τράβαγε ήταν η ποίηση, νομίζω η πρώτη αγάπη ήταν ο Νίκος Καββαδίας. Η ποίηση του ήταν με κάποιο τρόπο επουλωτική για την πληγωμένη εφηβική ψυχή μου – έτσι το ένιωθα – σε σημείο που στα 19 ήμουν σχεδόν έτοιμος να μπαρκάρω για να ζήσω ανάλογες περιπέτειες. Ο Ντοστογιέφσκι ήρθε πολύ μετέπειτα σαν ανάγνωσμα, νομίζω ήμουν γύρω στα 24 που διάβασα τον Ηλίθιο και η αφορμή ήταν η παράσταση που παιζόταν στην Πειραματική του Εθνικού. Βέβαια μέχρι να ολοκληρώσω το βιβλίο, η παράσταση είχε κατέβει και δεν την είδα τελικά.

Τι σας γοητεύει στο έργο αυτό του Ντοστογιέφσκι; Καταλαβαίνετε τον ήρωα του; Τον συναισθάνεστε;

Το μέγεθός του. Δεν έχουμε έναν γενναίο ήρωα με υψηλά ιδανικά αλλά έναν καθημερινό άνθρωπο. Είναι ένας ‘μικρός’ άνθρωπος που ζει απλά, δεν κυνηγάει την μεγάλη αλήθεια, δεν είναι Φάουστ, είναι ένας κανένας που έχει χθόνιες σκέψεις, αδιέξοδα, βιώνει απορρίψεις και αυτά τον οδηγούν στα πρόθυρα της αυτοκτονίας. Θα μπορούσε να είναι ένας σημερινός άνθρωπος με κατάθλιψη που ο κόσμος γύρω του μοιάζει ένας ασφυκτικός κλοιός.

Ε, αυτός ο άνθρωπος λοιπόν με την ταπεινότητα του και την ήττα να τον οδηγούν, καταφέρνει να χωρέσει όλη την ανθρωπότητα μέσα του και να κάνει μια τεράστια συνειδησιακή υπέρβαση. Να φωτιστεί ολόκληρος. Αυτή η δυνατότητα του καθενός από εμάς με συγκινεί και μόνο στη σκέψη.

Και μην ξεχναμε ότι ο Ντοστογιέφσκι χρησιμοποιούσε τα δικά του ψυχικά βιώματα για τους ήρωές του. Το ότι επιλέγει στο φινάλε της ζωής να πλάσει έναν τέτοιο ήρωα - ανώνυμο - με αυτή τη διαδρομή, δεν είναι τυχαίο!

Ο Ντοστογιέφσκι κινείται γύρω από δίπολα. Ποια είναι τα δίπολα που κινούν το έργο;

Τα δίπολα προκύπτουν από κάποιο εσωτερικό διχασμό. Όλοι οι ήρωες του Ντοστογιέφσκι είναι σχισματικοί, γιατί και ο ίδιος ήταν, ως βαθιά θρησκευόμενος της εξίσου σχισματικής ρώσικης Εκκλησίας. Αυτή η παλινδρόμηση είναι η ζωή. Στο συγκεκριμένο έργο για μένα τίθεται το δίπολο: ευτυχία πρωτόλεια,αγνή αδιαμεσολάβητη, παγανιστική ή ευτυχία της διάνοιας, αποκωδικοποιημένη, συνειδητή, με κανόνες και πλαίσιο; Επί της ουσίας: με ή χωρίς Πολιτισμό; Χωρίς τη θεωρητική διάσταση της ζωής πλέεις σε μια αρμονία και μακάρια οδηγείσαι στην έξοδο. Με την πληροφορία που φέρνει ο πολιτισμός για τα πράγματα δημιουργείται μια απόσταση από αυτά, που σου επιτρέπει να τα κοιτάξεις, να τα αναλύσεις και να δεις την άλλη όψη τους. Και μπορεί η ευτυχία να γίνει δυστυχία, ο άνθρωπος να εισάγει το κακό στον κόσμο.
Άρα έχεις την ελευθερία πλέον να επιλέξεις, έχεις ευθύνη και πληρώνεις το τίμημα.

Πόσο προφητικό είναι το έργο αυτό; Πώς συνδέονται τα ζητήματα που θέτει το έργο με τους προβληματισμούς του σήμερα;

Στη θέση της λέξης προφητικό θα έβαζα τη λέξη αιώνιο. Η υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου είναι αιώνια, η μάχη του καλού και του κακού είναι αιώνια. Ο ήρωας του έργου διατρέχει μια αιωνιότητα μέσα σε ένα όνειρο, από την Εδέμ στην απόλυτη κατάπτωση του σήμερα και όταν λέω σήμερα εννοώ τον κόσμο μετά τον Μεσαίωνα. Η πτώση έχει ήδη τελεστεί… εμείς απλώς μαζεύουμε τα σπασμένα.

Γιατί ο ήρωας του χαρακτηρίζεται Γελοίος; Με ποιον θα μπορούσατε να παρομοιάσετε τον ήρωα του έργου;

Δεν νομίζω ότι έχει να κάνει με το βλέμμα των άλλων. Η προσωπική μας γελοιότητα είναι το θέμα. Αυτός ο άνθρωπος πάει να αυτοκτονήσει, πιστεύει ότι ορίζει τον εαυτό του και το σώμα του. Βρίσκεται τελικά να βιώνει την ευθύνη για την καταστροφή του κόσμου και αυτό να τον κάνει υμνητή της ζωής. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα κοσμικό ανέκδοτο…

Πώς αισθάνεστε μόνος στη σκηνή και πώς συνεργαστήκατε με τον Γιώργο Κουτλή;

Γύμνια, συστολή, έξαψη, ερεθισμός, αυτή η μίξη συμβαίνει μέσα μου. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει το κατάλληλο πλαίσιο. Έχει μια προστασία το να ξέρεις ακριβώς τι κάνεις κάθε στιγμή και σε αυτή την παράσταση συμβαίνουν πολλά, όλα όμως με ακρίβεια. Ο Γιώργος έφτιαξε μια σκηνοθεσία-αγκαλιά και τον ευχαριστώ.

Ποια είναι αυτή η αλήθεια που είδε ο ήρωας; Αυτή η αλήθεια θα μπορούσε να σώσει και εμάς σήμερα;

Κοίταξε κατάματα αυτό που ονομάζουμε ελεύθερη βούληση. Είδε πως η δική του παρουσία ήταν ικανή να διαλύσει τον Παράδεισο και αυτό συνέβη γιατί κάποιος επόμενος επέλεξε να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο του ψέματος, του μίσους και μετά ένας άλλος και ένα άλλος. Έτσι σαν ντόμινο έπεσε όλη η ανθρωπότητα και φτάσαμε εδώ. Αλλά αν ένας είναι ικανός για κάτι τέτοιο, τότε είναι ικανός και για το αντίστροφο. Και εδώ έρχεται η ελευθερία της επιλογής για τον δρόμο που θα ακολουθήσεις. Αυτός βέβαια πήρε στους ώμους του όλη την καταστροφή του κόσμου για να πειστεί…

Μεγαλύτερος φόβος σας ποιος θα λέγατε πως είναι; Τι θα αλλάζατε γύρω σας αν μπορούσατε;

Όσο μεγαλώνω αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι να μην εκλείψει η ομορφιά όπου διασώζεται ακόμη και οδηγηθούμε σε μια ασφυκτική δυστοπία. Παλιά με φόβιζε περισσότερο η μοναξιά, τώρα που έγινα πατέρας αγωνιώ αν θα προλάβει η κόρη μου να ζήσει την ομορφιά του κόσμου αυτού. Και επειδή πολλοί υποστηρίζουν ότι έχουμε φτάσει ήδη στην δυστοπία, εγώ θα διαφωνήσω λέγοντας ότι ακόμη υπάρχουν χίλιοι δυο λόγοι να νιώθουμε ευγνωμοσύνη καθημερινά - η φύση, τα σωματά μας, τα γλέντια με άλλους, οι αγκαλιές με τους αγαπημένους μας, ο ήλιος, το φεγγάρι και τόσα άλλα. Οπότε αν μπορούσα να αλλάξω κάτι θα ήταν να μειώσω τον θόρυβο γύρω μας. Τα ντεσιμπέλ, τον οπτικό θόρυβο της κακογουστιάς, τον κυνισμό.

Μελλοντικά σχέδια;

Μετά την Αθήνα το Όνειρο Ενός Γελοίου θα περιοδεύσει σε πόλεις της περιφέρειας και όταν ολοκληρωθεί αυτό, θα ξεκινήσω γυρίσματα για μια σειρά στο MEGA που θα προβληθεί την επόμενη σεζόν.

Γεωργία Οικονόμου, news247.gr, 10.11.2022

--> Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΕΝΟΣ ΓΕΛΟΙΟΥ