Ένας γελοίος άνθρωπος. Έτσι πιστεύουν όλοι γι αυτόν.΄Ετσι πιστεύει πια και ο ίδιος για τον εαυτό του. Κάποτε τον πονούσε αυτή η αντιμετώπιση -η κοροϊδία. Τώρα το έχει αποδεχτεί. Αλλά ποτέ δεν θέλησε να το παραδεχτεί, να το ομολογήσει στους άλλους -ότι το γνωρίζει. Και έτσι άρχισε να αδιαφορεί για τα πάντα -τίποτα πια δεν είχε σημασία γι αυτόν. Με την αυτοκτονία σφηνωμένη στο μυαλό του. Αγόρασε και ένα ωραίο περίστροφο... Έως εκείνη τη θεοσκότεινη, υγρή, ομιχλώδη, φριχτή νύχτα μιας 3ης Νοέμβρη, στην Αγία Πετρούπολη. Γυρίζοντας στο σπίτι του πήρε την απόφαση, αυτή τη νύχτα, να υλοποιήσει την ιδέα που του είχε κολλήσει: να αυτοκτονήσει.

Όταν, ξαφνικά, μέσα στο δρόμο, τον άρπαξε από τον αγκώνα ένα κοριτσάκι, οκτάχρονο περίπου, φτωχικά ντυμένο, μουσκεμένο από τη βροχή ζητώντας βοήθεια για τη μητέρα του, ίσως -δεν καταλάβαινε πολλά, η φωνή του παιδιού ήταν πνιγμένη, τα λόγια του μπερδεμένα με λυγμούς... Ο άνθρωπός μας, με καρφωμένη στο μυαλό την αυτοκτονία, δεν ήθελε περισπασμούς: το έβρισε το παιδί, το απώθησε, το έδιωξε και μπήκε στο σπίτι του για να υλοποιήσει το σχέδιό του -αυτό μόνο τον απασχολούσε πια. Αλλά ενώ σκεφτόταν πού θα ήταν καλύτερα να πυροβοληθεί, η ιστορία με το κοριτσάκι, οι σκέψεις του, οι τύψεις του που το έδιωξε ανατρέπουν το σχέδιο. Και, ξαφνικά, ο ύπνος τον παίρνει πάνω στην πολυθρόνα που κάθεται. Ονειρεύεται ότι αυτοπυροβολήθηκε τελικά, ότι τον έκλεισαν σε ένα φέρετρο,ότι τον κήδεψαν και τον έβαλαν μέσα στον τάφο αλλά και ότι κάποιο ον τον τράβηξε στο διάστημα, πέταξε μαζί του και τον εναπέθεσε σε έναν πλανήτη σαν τη γη -σαν σε ένα ολόφωτο ελληνικό νησί. Γεμάτο όμορφα, αθώα, πλάσματα που ζουν σε συνθήκες ιδανικές και που ξέρουν να αγαπούν. Είναι από το παρελθόν; Είναι του μέλλοντος; Αυτά τα πλάσματα, όμως, θα τα διαφθείρει σαν μολυσματικός ιός. Και θα γίνουν σαν τους σύγχρονούς του ανθρώπους. Γεμάτος τύψεις, θα τους ζητήσει να τον σταυρώσουν για να εξιλεωθεί. Αλλά, τότε, θα ξυπνήσει την ώρα που χαράζει. Θα σπρώξει μακριά το περίστροφο, θα προσευχηθεί, θα κλάψει και θα καταλάβει ότι θέλει πια να ζήσει. Και να διδάξει την αλήθεια που γνώρισε για τη ζωή σε όλους. Και γι αυτό έχει αρχίσει να γυρίζει και να διδάσκει την αλήθεια. Αυτό κάνει και σ’ εμάς. Μας αφηγείται το όνειρό του -το όνειρο ενός γελοίου (;). Και ψάχνει το κοριτσάκι. Ή μήπως το βρήκε; Το σχετικά σύντομο διήγημα (1877) «Το όνειρο ενός γελοίου» του ώριμου Φιόντορ Μιχάιλοβιτς Ντοστογιέφσκι είναι η συμπύκνωση και το απαύγασμα της φιλοσοφίας του και παραπέμπει σε προηγούμενες μείζονες δουλειές του: ο Γελοίος του, στον Πρίγκιπα Μίσκιν του «Ηλίθιου», το κοριτσάκι  θα μπορούσε να είναι η Ματριόσα που την έχει βιάσει ο Σταβρόγκιν και αυτοκτονεί στους «Δαιμονισμένους»... Το διήγημα αυτό μετέφρασε άψογα από τα ρόσικα, διασκεύασε ως μονόλογο για το θέατρο σε συνεργασία με τον Βασίλη Μαγουλιώτη και σκηνοθέτησε ο Γιώργος Κουτλής. Αποστάζοντας την ουσία του και πετυχαίνοντας μία πεντακάθαρη, συγκινητική σκηνική ανάγνωσή του, με θαυμάσιους ρυθμούς. Στο αποτέλεσμα πέτυχε τα μέγιστα καθώς πλάι του έχουν σταθεί υπεράξιοι συνεργάτες: τα υπέροχα σκηνικά που παραπέμπουν στη ρόσικη μετεπαναστατική πρωτοπορία, έξοχα φωτισμένα από τον Σάκη Μπιρμπίλη, και τα κοστούμια που υπογράφει η Άρτεμις Φλέσσα, η εξαιρετική ιδέα να τυλιχτεί το σύνολο στις τζαζ, απόλυτα ταιριαστές, κατανυκτικές, υποβλητικές και επιβλητικές μουσικές του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη, που εκτελούνται από μικρή ζωντανή χορωδία, και η καλειδοσκοπική video art του Χρήστου Συμεωνίδη συντελούν αποφασιστικά. Αλλά, πάνω από όλα και από όλους, ο ερμηνευτής Νικόλας Χανακούλας.Ο Γιώργος Κουτλής ξέρει να οδηγήσει τον ηθοποιό του αλλά και ο ηθοποιός του, με την άψογη εκφορά του λόγου, που γνωρίζει, όμως, και τι σημαίνει και τι εννοεί αυτός ο λόγος, με την άψογη αίσθηση του ρυθμού που έχει, με την αμεσότητά του, ξέρει να οδηγηθεί. Και θαυματουργεί. Μία ευτυχής συγκυρία. Δείτε (και πάλι από 14 Νοεμβρίου) την παράσταση αυτή! Θα σας συναρπάσει, είμαι σίγουρος (Φωτογραφίες: Χρήστος Συμεωνίδης).

Γιώργος Σαρηγιάννης, totetartokoudouni.blogspot.com, 2.11.2022