«Μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι ο εαυτός της στη σύγχρονη κοινωνία καθώς είναι αποκλειστικά ανδρική κοινωνία, με νόμους που έχουν δημιουργηθεί από άνδρες και με εισαγγελείς και δικαστές που αξιολογούν τη γυναικεία συμπεριφορά από ανδρική σκοπιά»: αν αυτές οι σκέψεις που διατύπωσε ένας άνδρας πριν από σχεδόν ενάμιση αιώνα έχουν οποιαδήποτε σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα, τότε διόλου τυχαία το «Κουκλόσπιτο» που έγραψε ο Ιψεν το 1879 θεωρείται φεμινιστικό μανιφέστο ενώ στην εποχή του θεωρήθηκε... βόμβα στον πυρήνα της κοινωνίας, τον θεσμό του γάμου/οικογένειας και όχι μόνο.
Το έργο, μαζί με το συζυγικό μυστικό, αποκαλύπτει την υποκρισία που σαν ομίχλη θαμπώνει τις σχέσεις του ζευγαριού, της Νόρας και του Τόρβαλντ. Η πρωταγωνίστρια μπορεί να σηκώνει το βάρος της συνειδητοποίησής της, ένα θάρρος ζητούμενο μέχρι τις μέρες μας...
«Χωρίς να παραβλέψω τη φεμινιστική υφή του, είναι έργο βαθιά υπαρξιακό και ταυτόχρονα με τόση δεξιοτεχνία συνδυάζει στοιχεία θρίλερ και ανατροπών που το κάνουν να έχει ενδιαφέρουσα πλοκή», μας λέει η Λένα Παπαληγούρα που ενσαρκώνει την πρωταγωνίστρια.
● Ποια είναι η Νόρα σήμερα;
Είναι ένα πρόσωπο που συναντάμε από τότε μέχρι σήμερα και πάντα. Ενα από τα βασικά θέματα στο έργο είναι ο γάμος και η σχέση αυτών των δύο προσώπων. Ωστόσο η συμβίωση μπορεί να κρύβει και προβλήματα, όπως συμβαίνει πάντα κι ας μην είναι ο πυρήνας των προβλημάτων πάντα ίδιος. Ο τρόπος που έχει επέμβει ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τάρλοου μας δείχνει ένα πρόσωπο που είναι σαν να ζει σήμερα. Από τις σχέσεις που βλέπω γύρω μου, δεν μου φαίνεται ότι είναι κάτι που υπήρχε και δεν υπάρχει τώρα. Το πιο συγκλονιστικό ακόμη και για σήμερα, το ακραίο, είναι η εγκατάλειψη των παιδιών, ότι θίγει τη γονεϊκότητα· φαντάσου τότε που γράφτηκε το έργο.
● Παραμένουν υποκριτικές οι σχέσεις;
Πέρα από τον γάμο και τις σχέσεις των δύο φύλων, είναι αριστοτεχνικός ο τρόπος που πιάνει την ψυχοσύνθεση της γυναίκας και του άνδρα που αδυνατούν, σα να αρνούνται να δουν την πραγματικότητα σε μια πεθαμένη σχέση. Είναι υπαρξιακό με την έννοια ότι αγγίζει την ανάγκη να βρούμε τον εαυτό μας, φλέγοντα ζητήματα που μας απασχολούν ανέκαθεν και για αυτό είναι τόσο διαχρονικό. Η αποκάλυψη μιας ζωής βυθισμένης στην υποκρισία και πόσο αριστοτεχνικά σηκώνει το πέπλο για να διαφανεί η αλήθεια.
● Κι ενώ τη μια στιγμή η Νόρα θα έδινε και τη ζωή της για την τιμή του άνδρα της, την άλλη...
Υπάρχει μια πραγματικότητα που νομίζουμε ότι ζούμε και μια πραγματικότητα που είναι ενδεχομένως αυτή που ζούμε. Μπορεί να την ξέρουμε αλλά δεν έχει σημασία, δεν πρέπει να ειπωθεί κι όσα δεν ομολογούνται είναι σα να μην υπάρχουν. Είναι πολύ ανθρώπινο. Η γενναιότητα όμως που απαιτείται όταν συνειδητοποιείς και επικοινωνείς την αλήθεια είναι τεράστια. Η Νόρα αποδεικνύεται πολύ γενναία. Μια γυναίκα απέναντι σε ένα σύστημα. Μέσα σε δυο μέρες αυτή η γυναίκα η οποία ζει σαν κουκλίτσα σχεδόν εξαναγκάζεται από τα εξωτερικά γεγονότα να αντικρίσει την αλήθεια και να πάρει τις αποφάσεις της, έχει όμως και τη δύναμη να την εξηγήσει...
● Και μάλιστα σε μια εποχή που η γυναίκα δεν έχει δικαιώματα, αυτό απαιτεί πρόσθετο θάρρος...
Μου φαίνεται ακραίο και σήμερα, πόσο μάλιστα τότε που τάραξε πάρα πολύ τα νερά. Ο Ιψεν είναι φοβερά διορατικός, σαν να είχε οσμιστεί αυτό που ερχόταν... Η Νόρα δεν ψάχνει τη θέση της στη σχέση αλλά στην κοινωνία, φεύγοντας αμφισβητεί την κοινωνία, τον Θεό, ενηλικιώνεται. Εχει τη διαύγεια πραγματικά να αναζητά τον εαυτό της, σαν να μπαίνει ένα ερωτηματικό σε πράγματα που θεωρούσε αυτονόητα. Εμπεριέχει όλες τις φάσεις της γυναικείας φύσης, την παιδικότητα, τη σεξουαλικότητα, την αγριότητα, το χιούμορ, τον σαρκασμό, τη βαθιά οδύνη. Και ταυτόχρονα δεν αμφιβάλλει μόνο για τον άνδρα της αλλά για τον άνδρα ως μέρος ενός συστήματος...
Βλέπεις ότι υπάρχουν πάρα πολλά βήματα να γίνουν και πόσο ακραία μπορεί να γίνουν τα πράγματα όταν κάποιος αποφασίζει να διεκδικήσει τη θέση του σε μια σχέση, στην κοινωνία ή πραγματικά να είναι ελεύθερος, να είναι ο εαυτός του. Αυτό διεκδικεί. Και δεν βγάζει τον εαυτό της έξω. Κατηγορεί και τον εαυτό της που ήταν σαν μια κούκλα και τον χειριστή της σε μια συνθήκη κουκλόσπιτου και οι δυο παίζουν αυτό το παιχνίδι κι όμως αρνούνται να το δουν μέχρι να τους αναγκάσει η έξωθεν πραγματικότητα. Το έργο είναι ανεξάντλητο...
Ιωάννα Σωτήρχου, Εφημερίδα των Συντακτών, 3.1.2022
Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων ΤΟ ΚΟΥΚΛΟΣΠΙΤΟ
