Το Κουκλόσπιτο, το πασίγνωστο και αγαπημένο θεατρικό έργο του Νορβηγού θεατρικού συγγραφέα Χένρικ Ίψεν, διάλεξε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου ΠΟΡΕΙΑ Δημήτρης Τάρλοου για την φετινή θεατρική σεζόν. 

To έργο έκανε πρεμιέρα στο Βασιλικό Θέατρο της Κοπεγχάγης  στις 21 Δεκεμβρίου 1879 και η δράση του τοποθετείται σε μία νορβηγική πόλη.

Το έργο έχει παιχτεί σε όλες τις θεατρικές αίθουσες του κόσμου, είναι σημαντικό λόγω του τρόπου που αντιμετωπίζει την μοίρα μιας παντρεμένη γυναίκας σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία. Ο ίδιος ο Ίψεν αρνήθηκε ότι πρόθεσή του ήταν να γράψει και να παρουσιάσει ένα φεμινιστικό έργο. Το έργο του όμως προκάλεσε «θύελλα έντονης αντιπαράθεσης». To γεγονός ότι μία γυναίκα απορρίπτει τον γάμο, την μητρότητα, το γεγονός ότι μία γυναίκα είχε να κάνει κάτι καλύτερο από το να μένει σπίτι και να υπηρετεί τον άνδρα και τα παιδιά της σκανδάλισαν το κοινό, σε βαθμό που ο Ίψεν εξαναγκάστηκε, με αφορμή την πρεμιέρα του έργου στην Γερμανία, να γράψει ένα δεύτερο τέλος, σύμφωνα με το οποίο η Νόρα κατέληγε ότι τα παιδιά την χρειάζονται περισσότερο από την δική της προσωπική ελευθερία. Ο Ίψεν δεν άφησε αναπάντητη την πολεμική που δέχτηκε. Επανήλθε με τους Bρυκόλακες, όπου δείχνει με ωμότητα πόσα χειρότερα μπορούν να γίνουν τα πράγματα εάν κάποιος αποφασίσει να συμβιβαστεί και να παραμείνει σε ένα αρρωστημένο γάμο. Ευτυχώς για το «Κουκλόσπιτο» επικράτησε η πρώτη εκδοχή.

Το 2006 στην εκατονταετία από τον θάνατο του Ίψεν, το «Κουκλόσπιτο» διακρίθηκε ως το πιο πολυανεβασμένο έργο στον κόσμο εκείνη την χρονιά. 

Ο Χένρικ Ίψεν μέσα από την γραφή του μας καλεί να παρακολουθήσουμε την ζωή και την μεταμόρφωση της Νόρας που από ένα χαρούμενο, ανέμελο κορίτσι στην πατριαρχική της εστίας, μεταφέρεται στο «κουκλόσπιτο» που της ετοίμασε ο σύζυγός της, και με τον χρόνο αντικρίζουμε μία χειραφετημένη γυναίκα, πολύ προηγμένη για την εποχή της. Πως θα καταφέρει η Νόρα  να σταματήσει να είναι μια κούκλα σε κουκλόσπιτο και θα γίνει ο κύριος του εαυτού της;

Ο Ίψεν σχολιάζοντας την ίδια την Νόρα του είχε πει «H στιγμή που αφήνει η Νόρα το σπίτι της είναι η στιγμή που αρχίζει η ζωή της». 

Το σκηνικό του Θεάτρου ΠΟΡΕΙΑ μας μεταφέρει στο σαλόνι ενός  πλούσιου σπιτιού, με ακριβή διακόσμηση. Στο βάθος της σκηνής δεσπόζει ένα τεράστιος πίνακας με νεκρή φύση του Φρανς Σνάιντερς. Δεξιά και αριστερά της σκηνής γυάλινες προθήκες με φυτά, θέλοντας ο σκηνοθέτης να επισημάνει τον αποστειρωμένο και καλά προστατευμένο μικρόκοσμο της Νόρας. Ένα Χριστουγεννιάτικο δένδρο μας θυμίζει ότι βρισκόμαστε παραμονές Χριστουγέννων, την ομορφότερη και λαμπρότερη γιορτή του χρόνου, τότε που όλα μοιάζουν μαγικά, γιορτινά και φωτεινά. Ένα εικαστικό αριστούργημα, δημιουργία της Θάλειας Μέλισσα.

Η Νόρα, είναι η κύρια πρωταγωνίστρια της ιστορίας μας (Λένα Παπαληγούρα). Γύρω από αυτήν εξελίσσεται όλη η ιστορία μας.  Είναι παντρεμένη με έναν άνδρα που την λατρεύει, τον Τόρβαλντ Χέλμερ (Γιώργος Χριστοδούλου), είναι η «κούκλα» του, όπως ήταν και η «κούκλα» στο πατρικό της σπίτι. Ο Τόρβαλντ ετοιμάζεται να αναλάβει τα ηνία μιας μεγάλης Τράπεζας και φυσικά με έναν υψηλότατο μισθό που θα ανεβάσει το βιοτικό τους επίπεδο και αυτό την κάνει να «πετάει» στα σύννεφα από ευτυχία. Η Νόρα ανέμελη, κεφάτη πλέει σε πελάγη ευτυχίας και ξοδεύει αλόγιστα για χριστουγεννιάτικα δώρα. Μοιάζει να απολαμβάνει τον γάμο της. Μοιάζει να αγαπά τα τρία της παιδιά. Όταν όμως ένα καλά κρυμμένο μυστικό της αρχίζει να αποκαλύπτεται, η Νόρα αρχίζει να ζει τον εφιάλτη της.  Όλη της η ζωή αλλάζει. Το μικρό και ναζιάρικο κοριτσάκι, εγκλωβίζεται μέσα σε δύσκολες, πρωτόγνωρες καταστάσεις που στην αρχή φαίνεται ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Η νεαρή γυναίκα αδυνατεί στην αρχή να καταλάβει την διαφορά του «ηθικά σωστό» από το «νόμιμο». Τα νέα δεδομένα όμως μεταμορφώνουν την Νόρα και την θέτουν ενώπιον των ευθυνών της. Παρακολουθούμε την επώδυνη διαδρομή της να ανακαλύψει τον ίδιο της τον εαυτό. Η συμπεριφορά της Νόρας είναι μια «επαναστατική» πράξη όχι μόνο για το μακρινό 1870, αλλά και για την σημερινή εποχή.

Η Νόρα δεν είναι μόνο η κουκλίτσα που χειραγωγείται από τον πατέρα της και μετά από τον σύζυγό της. Είναι μια νέα, όμορφη γυναίκα που με το μπρίο της, το ταμπεραμέντο της ξέρει να χειραγωγεί και αυτή τους οικείους ανθρώπους της.

Ο Δημήτρης Τάρλοου μετέφρασε, διασκεύασε και μετέφερε το «Κουκλόσπιτο» στο σήμερα. Ξεκινώντας από τα κείμενο, σε συνεργασία με την Έρι Κύργια, αναδεικνύει τις αλλαγές στην ψυχολογική κατάσταση της Νόρας, δημιουργεί μία ατμοσφαιρική, εικαστική παράσταση, μεταφέροντας το «Κουκλόσπιτο» από το μακρινό 1879 στο σήμερα. Εστιάζει στην συναισθηματικό κόσμο της Νόρας, και στην ψεύτικη εικόνα μιας φαινομενικά οικογενειακής ευτυχίας.  Το πολυτελές περιτύλιγμα μιας πλασματικής τέλειας οικογένειας, ξετυλίγεται σιγά σιγά και αποδεικνύει την σαθρότητα και την ψεύτικη εικόνα συζυγικών και φιλικών σχέσεων. Η ανέμελη Νόρα μιλά στο tablet με τα τρία χαριτωμένα παιδιά της που την φροντίδα τους έχει αναλάβει η νταντά που μένει μαζί τους. Ο ταλαντούχος Δημήτρης Τάρλοου φωτίζει και την σεξουαλική πλευρά της συζυγικής σχέσης, όπου η Νόρα είναι το αντικείμενο του πόθου του συζύγου της.

Οι εντυπωσιακοί φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου,  η μουσική της Κρυσταλίας Θεοδώρου ζωντανά επί σκηνής, και τα κοστούμια συντελούν στην αρτιότητα της παράστασης. 

Θα ήθελα να κάνω μια ειδική μνεία στα κοστούμια της Λένας Παπαληγούρα. Στην πρώτη είσοδό της στην σκηνή το μπλε φόρεμά της μοιάζει σαν μαθητική ποδιά. Σαν να θέλει να δείξει ο σκηνοθέτης ότι η Νόρα είναι ακόμα ένα ανώριμο μικρό κοριτσάκι, σε αντίθεση με την σκηνή του χορού όπου η Νόρα εμφανίζεται sexy, εκπληρώνοντας τον ρόλο της σαν αντικείμενο πόθου των ανδρών.

Η Λένα Παπαληγούρα ενσαρκώνει άψογα την Νόρα την κεντρική ηρωίδα του έργου. Από μία χαμογελαστή ανέμελη και χαριτωμένη σύζυγο μεταμορφώνεται σε μια ώριμη και αποφασιστική γυναίκα. Η «καρδερινούλα», το «σκιουράκι» επαναστατεί. Κατορθώνει όλες αυτές τις ψυχολογικές μεταπτώσεις να καθρεφτίζονται στο πρόσωπό της και στα μάτια της. Ίσως η ωραιότερη μέχρι σήμερα θεατρική της στιγμή.

Ο Γιώργος Χριστοδούλου, πειστικότατος, με μια εξαιρετική ερμηνεία ενσαρκώνει τον σύζυγοςτης Νόρας, τον Τόρβαλντ, τον ανερχόμενο τραπεζίτη, το σημερινό golden boy,  ενδιαφέρεται περισσότερο για το κοινωνικό status του και την άνοδό του στην ανώτερη κοινωνική τάξη, από την οικογένειά του. Συμπεριφέρεται στην σύζυγό του σαν μια εύθραυστη κούκλα, αλλά όταν κινδυνεύει το κοινωνικό προφίλ που αγωνίζεται να χτίσει δεν αργεί να δείξει τον πραγματικό του εαυτό και τα αληθινά αισθήματά του.

Ο Κώστας Βασαρδάνης  στον ρόλο του γιατρού Ρανκ, πιστού και καθημερινού φίλου της οικογένειας, που υποφέρει από χρόνιο αφροδίσιο νόσημα και τον καίει ο κρυφός έρωτάς του για την Νόρα, είναι εντυπωσιακός και εξαιρετικός. Ένας άνθρωπος που γνωρίζει ότι το τέλος του πλησιάζει αλλά δεν παύει να αυτοσαρκάζεται και δεν χάνει ποτέ το χιούμορ του.

Η Λίντα (Βίκυ Κατσίκα) φίλη της Νόρας από τα παιδικά τους χρόνια είναι η φωνή της αλήθειας που δεν θέλει να ακούσει αρχικά η Νόρα. Μια μεστή ερμηνεία της Βίκυς Κατσίκα. 

Ο Κρόκσταντ  του Θανάση Δόβρη, έχει μια καλοζυγισμένη ερμηνεία. Αρχικά προσπαθεί να εκβιάσει την Νόρα αλλά τελικά η αγάπη του για την Λίντα τον ημερεύει.  

Η Όλγα Δαλέκου, η κωφάλαλη ηθοποιός, είναι η νταντά των παιδιών της οικογένειας και η οικιακή βοηθός, με μία αξιόλογη ερμηνεία. Ωραιότατες οι σκηνές όπου συνομιλεί με την Νόρα στην νοηματική γλώσσα.

Πόσο εύκολο είναι να φύγεις από μία καλά οργανωμένη ζωή για να επανεφεύρεις τον εαυτό σου; Πόσα πράγματα έχουν αλλάξει στα αλήθεια, πόσο εύκολο είναι μια γυναίκα να φύγει σήμερα από το σπίτι της και να απορρίψει τους κοινωνικούς ρόλους της συζύγου και να παραμείνει ασφαλής; 

Μια παράσταση τροφή για σκέψη και για προβληματισμό.

Το Κουκλόσπιτο στο Θέατρο Πορεία είναι μία καλοδουλεμένη παράσταση, με ευρηματική σκηνοθεσία, υπέροχα εικαστικά σκηνικά, μουσική επένδυση και εξαιρετικές ερμηνείες. Πηγαίνοντας στο Θέατρο Πορεία ξέρω ότι δεν θα απογοητευτώ ποτέ. Καλή σας θέαση!

Βίβιαν Μητσάκου, theaterproject365.gr, 26.1.2023