Αγάπησα τον Λόρκα εξ αντανακλάσεως. Με οδήγησαν στον “καθρέφτη” του τέσσερις άλλοι “καθρέφτες”: ο Χατζιδάκις, ο Γκάτσος, ο Μπουνιουέλ και ο Λέοναρντ Κοέν. Ο “Ματωμένος γάμος” των δύο πρώτων, οι αναμνήσεις του Μπουνιουέλ στο αυτοβιογραφικό “Τελευταία πνοή”, το “Take this Waltz” και το “Gypsy’s Wife” του τέταρτου. Οι Ελληνες και οι Ισπανοί ερωτεύονται μέσα στα ερείπια, οι ξεθυμασμένες προσευχές και οι πασχαλιές τούς ερεθίζουν, οι “λόγοι τιμής” τούς καταπιέζουν ακόμα και σήμερα. Η ποίηση του Λόρκα είναι ελεύθερη και λιτή, σαν ένα δημοτικό τραγούδι με μια σουρεαλιστική μαχαιριά στο στήθος», λέει ο Φοίβος Δεληβοριάς.
Μιλάμε αργά το βράδυ της Κυριακής, λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης «Περλιμπλίν και Μπελίσα» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στο θέατρο Πορεία. Για το έργο, ο Φοίβος Δεληβοριάς έγραψε τη μουσική ύστερα από μια πρόσκληση-πρόκληση από τον φίλο του Δημήτρη Τάρλοου, που κάνει τη σκηνοθεσία. Παρέα οι δυο τους από τα πρώτα νεανικά τους χρόνια, συμμέτοχοι στις ίδιες καλλιτεχνικές αγωνίες, είναι σήμερα πενηντάρηδες αλλά εξακολουθούν να ονειροπολούν. «Δουλεύοντας με τον Δημήτρη, ξαναζώ κάτι φοβερά καλοκαίρια στην Ανδρο, μ’ εκείνον και τη Μαρίνα Καραγάτση, τότε που ένιωθα πως ό,τι άφησε η γενιά του ’30 ως αίσθηση και ως πρόβλημα ήταν ακόμη ολοζώντανο», σημειώνει.
Η δουλειά του για το θέατρο, λοιπόν, δεν θα μπορούσε παρά να πάρει από τις δύσκολες κατακτήσεις του Χατζιδάκι και του Γκάτσου, αλλά και από μεταγενέστερους συνθέτες –Θεοδωράκη, Ξαρχάκο, Λοΐζο, Λεοντή, Μαμαγκάκη, Κραουνάκη– οι οποίοι έδωσαν τις δικές τους λύσεις. Εχει βάλει όμως και πολύ δικά του πράγματα, σε ορισμένους στίχους και ήχους. Και επίσης ακολούθησε πιστά το όραμα του Τάρλοου, που μετέφρασε ειδικά για την παράσταση κάποια ποιήματα του Λόρκα.
Του ζητώ να μας δώσει ένα μικρό δείγμα των τραγουδιών, τουλάχιστον μερικά στιχάκια: «Οι στίχοι λένε τα μισά χωρίς τη μουσική τους», σχολιάζει χαρίζοντάς μας, ωστόσο, ένα απόσπασμα από την αρχή του τραγουδιού του γάμου της νεαρής Μπελίσα με τον μεσόκοπο Περλιμπλίν: «Κάθε μητέρα σε τέτοιες στιγμές, κάθε μητέρα/ Στρίβει στο δάχτυλο το δαχτυλίδι και κάνει πέρα/ Κάθε κορίτσι έχει μες στα μαλλιά λίγον αέρα/ Και στα δυο μάτια του τρύπες μικρές σαν τη φλογέρα».
«Ερωτικό αλληλούια» χαρακτηρίζει στον υπότιτλο το έργο του ο Λόρκα, φανερώνοντας αφενός τη σύνδεση της ιστορίας του με τις άκρως συμβατικές και τυποποιημένες λογοτεχνικές φάρσες του ισπανικού 18ου αιώνα, αφετέρου, την πρόθεσή του να υπερβεί με αιρετικό και ποιητικό τρόπο την παράδοση. Ο Περλιμπλίν, όνομα που προσιδιάζει στους ερωτοχτυπημένους γέρους της λαϊκής φάρσας, πείθεται να παντρευτεί τη νεαρή γειτόνισσά του για να μη μείνει μόνος και αβοήθητος στα γεράματα. Η Μπελίσα πείθεται να παντρευτεί τον πλούσιο γείτονά της για να την ποθούν περισσότερο άλλοι άνδρες χάρη στην ομορφιά που θα της χαρίσουν τα πλούτη του. Ομως, λαχταρώντας έναν έρωτα της ηλικίας της, γοητεύεται από τον μυστηριώδη ξένο που κρύβεται τις νύχτες στον κήπο και της γράφει φλογερές επιστολές. Ο Περλιμπλίν δεν αντέχει να ζει χωρίς την αγάπη της Μπελίσα και σκοτώνει τον ανώνυμο εραστή, ενώ η Μπελίσα ανακαλύπτει την αλήθεια χάνοντας διαμιάς και τους δύο.
Στο έργο του Λόρκα δεν υπάρχουν τραγούδια, αλλά ο Δεληβοριάς συνέθεσε κάποια που «σκιαγραφούν» τους χαρακτήρες. «Σκιτσάρισε» τη μητέρα, που θεωρεί πως είναι κλειδί στην ανάγνωση του έργου. Στο τραγούδι της Μπελίσα πήρε «τη σαγήνη της Μαριάννας Πουρέγκα, που την ερμηνεύει, αλλά και τη σαγήνη ενός τραγουδιού του Γκενσμπούρ». Στο τραγούδι του Περλιμπλίν εμπνεύστηκε από τον τρόπο που έπαιζε πιάνο ο Λόρκα κι έγραψε ένα πένθιμο φλαμένκο. Στο τραγούδι της νύχτας, η ιδέα ήρθε από το «Πώς θα περάσει η βραδιά» του Παπαϊωάννου. «Το έργο μιλάει για το πάντοτε χαμένο παιχνίδι του έρωτα, για την αιώνια φρεναπάτη που σχεδόν έχουμε κληροδοτημένη μέσα μας ως “αμαρτία γονέων”. Είναι απεγνωσμένο σαν λυγμός και σαν οργασμός και είναι επίσης απελευθερωτικό σαν την ερμηνεία ενός ονείρου».
Στην παράσταση, δύο ηθοποιοί-μουσικοί θα βρίσκονται στη σκηνή ως δαιμόνια παίζοντας βιολί και ακορντεόν, και εμφανίζεται ένας ακόμη μουσικός, ένας κιθαρίστας. Μήπως είναι το alter ego του ίδιου, αναρωτιέμαι. «Ο κιθαρίστας Κώστας Νικολόπουλος θα μπορούσε να είναι εγώ έτσι κι αλλιώς. Εχουμε κοινή ευαισθησία και αντίληψη, και βοηθά πολύ με τους ήχους και τα εφέ του στην ενσάρκωση της μουσικής», εξηγεί ο ίδιος.
Αυτήν την περίοδο, ο Φοίβος Δεληβοριάς εμφανίζεται ζωντανά στο Κύτταρο και καθώς αφήνουμε το θέατρο για να προσγειωθούμε στο παρόν, του ζητάω να σχολιάσει το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του ΥΠΠΟ για το ελληνόφωνο τραγούδι. «Το νομοσχέδιο δίνει κίνητρα ώστε η μουσική παραγωγή, χτυπημένη από την καταστροφή της δισκογραφίας, να ανασάνει και να ανταγωνιστεί τη σύγχρονη μουσική», λέει. «Είναι θέμα φαντασίας και απαλλαγής από τα συμπλέγματα κατωτερότητας που μας πάνε διαχρονικά πίσω, να βρεθούν μουσικές γέφυρες ανάμεσα στα διάφορα είδη. Μην έχοντας καμία προκατάληψη, θεωρώ πως τίθεται κάτι σωστό και τολμηρό, που θα δώσει κίνητρο σε νέους δημιουργούς να προχωρήσουν».
Μάρω Βασιλειάδου, Καθημερινή, 6.3.2024
Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων: Περλιμπλίν και Μπελίσα
